Bollen-Knollen
http://www.schooltv.nl/video/nieuws-uit-de-natuur-bollen-en-knollen/
Uit bollen, (stengel)knollen en wortelstokken kunnen vrij eenvoudig de mooiste bloemen en planten voor de tuin worden gekweekt. Geen plantengroep is zo gevarieerd als knol- en bolgewassen. Zelfs zonder tuin kun je van bollen genieten, omdat de meeste soorten het ook heel goed doen in potten, kuipen en bakken.
Welke bolgewassen?
De meeste mensen zullen het eerst denken aan bloembollen, niet aan knollen en aanverwante artikelen, en dan vooral aan de voorjaarsbloembollen, zoals krokussen, tulpen, narcissen en hyacinten.
Echter, er bestaan meer knol- en bolgewassen, die de hele zomer, in het najaar of zelfs hartje winter kunnen bloeien. Bovendien zijn deze gewassen in veel kleuren te verkrijgen.
Vaste planten
De plantengroep, die wij ‘bollen’ noemen, bestaan in feite uit vaste planten, die een ondergrondse verdikking in het wortelstelsel of aan de basis hebben.
Hierin zit de voedselvoorraad, waarmee ze hun rustperiode, wanneer de plant bovengronds is afgestorven, tot het volgende bloeiseizoen kunnen overbruggen.
Rustperiode van bollen
Dat afsterven van de plant kan in verschillende periode van het jaar plaatsvinden, dus is er niet altijd sprake van een uitgesproken winterrust, zoals bij de meeste vaste planten.
Voorjaarsbloeiende bollen en knollen hebben bijvoorbeeld hun rustperiode in de zomer.
Links: Hyacinten en Sterhyacinten, mooi in een border gecombineerd.
Slimme Tulpen
Dat, behalve planten in het algemeen, ook bloembollen zich bijzonder goed en slim kunnen aanpassen aan hun leefomstandigheden, blijkt uit de Tulp. Tulpen komen oorspronkelijk uit Turkije. Dit land kent een intense droogteperiode in de zomer. Dat is precies de tijd, dat de Tulp zich in haar winterrust bevindt en dus geen vocht nodig heeft. Wanneer het in de nawinter en het voorjaar weer vochtiger wordt, ‘ontwaakt’ de Tulp. De bloemknop was al in de vorige groeiperiode aangelegd, de wortels hebben zich in de winter gevormd.
Als het in het voorjaar buiten zonniger, warmer en vochtiger is, groeien de bladeren gemakkelijk en komt de Tulp tot bloei. Na de bloei verzamelt alle energie zich weer in de bol en, wanneer de zomerse droogte weer begint, is de Tulp al weer in haar rustperiode.
Verschillende soorten bollen, knollen en wortelstokken
Wij kennen de volgende knol- en bolgewassen.
Bollen
We noemen dit de ‘echte’ bollen. Deze bestaan uit een soort ui, met een centrale knop waar bladeren of schubben omheen zitten. Vanuit die uiachtige bol kunnen wortels en stengels ontstaan. De stengels groeien uit de bovenkant, de (kleine) wortels ontwikkelen zich aan de onderkant.
Links: Sierui (Allium giganteum).
De meeste bollen, zoals sieruien, Narcissen en Hyacinten, zijn bedekt met een dunne, papierachtige vlieslaag, ook wel ‘tunica’ genoemd.
Lelies, hebben dit niet; de Leliebol bestaat uit een aantal opgezwollen bladschubben, zonder ‘tunica’. Enkele andere voorbeelden van bollen zijn: Kievitsbloem, Keizerskroon, Freesia, Sterhyacint (Scylla), Vogelmelk en Blauwe Druifjes.
Stengelknollen
Daarnaast zijn er nog de zogenaamde stengelknollen. Deze lijken wel op bollen, maar hebben een brede en dikke stengelbasis, waaruit de wortels ontwikkelen. Stengelknollen hebben geen ‘ringen’ of lagen zoals ‘echte’ bollen. Enkele andere voorbeelden van stengelknollen zijn: Krokus, Gladiool, Winterakoniet, Cyclamen, Harlekijnbloem (Sparaxis) en Gloxinia.
Rechts: Gladiolen.
Knollen
Knollen zijn de dikke, opgezwollen delen van wortels of stengels, waarop soms knoppen zitten (zoals bij Dahlia’s). Enkele andere voorbeelden van knollen zijn: Ranonkel, Klimmende Lelie (Gloriosa), Klaverzuring (Oxalis), Afrikaanse Lelie (Agapanthus), Aronskelk en Canna.
Wortelstokken
Wortelstokken kunnen zich zowel ondergronds als aan de oppervlakte bevinden. Het zijn verdikte, vlezig geworden delen van de wortels, waaruit zich steeds weer nieuwe planten ontwikkelen.
Links: Lelietje-van-Dalen.
Wortelstokgewassen kunnen flink woekeren, omdat de wortels door de hele tuin heen, zelfs onder betegeling, kunnen groeien. Overal komen dan de nieuwe plantjes op (zoals bij het Lelietje-van-Dalen), ook waar je ze niet wilt hebben.
Enkele andere voorbeelden van wortelstokplanten zijn: Baardiris, Japanse Iris, Gemberlelie (Hedychium), Incalelie (Alstroemeria), Salomonszegel en Pioenroos.
Bollen, knollen en worstelstokken voor de verschillende seizoenen
Enkele voorbeelden, die alleen maar of voornamelijk in het betreffende seizoen bloeien:
| Lente
Narcis |
Zomer
Afrikaanse lelie (Agapanthus) |
| Herfst
Herfsttijloos (Colchicum) |
Winter
Sneeuwklokje (Galanthus) |
Bollen, knollen en worstelstokken in verschillende kleuren
Bollen, knollen en wortelstokken zijn er tegenwoordig in vele kleuren en variaties. Steeds weer proberen kwekers de planten in nieuwe kleuren te ontwikkelen. Enkele voorbeelden van soorten en variaties in de betreffende kleur (maar er zullen er ongetwijfeld nog meer in de bepaalde kleur te vinden zijn):
Wit en crème
Lente: Krokus, Hyacint, Sterhyacint, Witte druifjes, Narcis, Sierui, Tulp, Kievitsbloem, Iris, Aronskelk, Salomonszegel, Pioenroos, Lelietje-van-Dalen, Anemoon.
Rechts: Narcisklokje (Leucojum).
Zomer: Lelie, Gladiool, Dahlia, Begonia, Ranonkel, Afrikaanse Lelie, Watsonia, Harlekijnbloem, Carnassia, Galtonia, Salomonszegel, Klaverzuring.
Herfst: Cyclamen, Iris, krokus, Freesia,
Winter: Sneeuwklokje, Cyclamen, Hyacint, Iris, Narcis, Freesia, Krokus.
Geel, oranje en oranjerood
Lente: Krokus, Narcis, Tulp, Hyacinth, Keizerskroon, Iris, Sierui, Lelie, Pioenroos.
Zomer: Lelie, Gladiool, Dahlia, Begonia, Ranonkel, Harlekijnbloem, Canna, Klimmende Lelie.
Herfst: Iris, Krokus, Freesia, Sternbergia.
Winter: Winterakoniet, Iris, Krokus, Narcis, Freesia.
Rechs: Canna.
Roze, rozerood, rood
Lente: Hyacinth, Tulp, Narcis, Kievitsbloem, Iris, Sterhyacinth, Lelie, Pioenroos.
Zomer: Sierui, Lelie, Incalelie, Roodsterretje, Gladiool, Dahlia, Begonia, Ranonkel, Anemoon, Watsonia, Gloxinia, Canna, Klaverzuring, Klimmende Lelie.
Herfst: Kafferlelie, Herfsttijloos, Iris, Nerine, Cyclamen.
Winter: Cyclamen, Hyacint, Iris.
Purper, violet en blauw
Lente: Krokus, Tulp, Lelie, Hyacint, Anemoon, Iris, Blauwe Druifjes, Sterhyacint, Sierui, Oude Wijfjes.
Rechts: Blauwe Druifjes.
Zomer: Iris, Dahlia, Gladiool, Afrikaanse Lelie, Watsonia, Gloxinia, Harlekijnbloem, Carnassia.
Herfst: Cyclamen, Iris.
Winter: Cyclamen, Iris, Hyacint.
Tot slot
Bollen, (stengel-)knollen en wortelstokken lenen zich uitstekend voor gebruik in de tuin. Ze zijn er voor alle seizoenen en in vele kleuren.
Bollen en knollen passen ook goed in potten, bakken en kuipen voor op het balkon of terras.
Wortelstokgewassen hebben echter de ruimte nodig in de volle grond.
Tot zover een korte toelichting op deze bijzondere plantengroep.